Dit eerste artikel (in de maand van de klimaattop in Glasgow) behandelt de voornaamste oorzaken van de wereldwijde opwarming en het verlies van biodiversiteit. Het tweede artikel gaat over de mogelijke oplossingen (zie onderaan).
100 bedrijven produceren 71% van alle CO2-uitstoot voor de rijkste 20%
De opwarming van de aarde wordt vooral veroorzaakt door een kleine groep bedrijven en individuen. Door een productiebril bekeken gaat het om slechts honderd bedrijven die verantwoordelijk zijn voor 71 procent van alle CO2-uitstoot.
Die 100 bedrijven produceren kolen, olie en gas voor o.a. de zware industrie: oliebewerking, chemie en metaal. Saudi Aramco (nr 1), Gazprom (nr 3), Esso (nr 5), Shell (nr 9) en BP (nr 11) hebben vestigingen in Nederland. Esso en Shell vormen samen met de overheid het aardgasbevingsbedrijf NAM.
Aan consumptiezijde stootte de rijkste 1 procent (63 miljoen inwoners) tussen 1990 en 2015 15% van alle CO2 uit en de armste helft (3 miljard inwoners) slechts 7%. De rijkste 10 procent (met een inkomen vanaf €35.000) zorgt voor de helft van alle CO2-uitstoot. De rijkste 20% veroorzaakt 71%, blijkt uit cijfers van Thomas Piketty uit 2018.
Het gros van de wereldbevolking heeft nauwelijks schuld aan de opwarming van de aarde en het verlies van biodiversiteit, maar draait wel op voor alle gevolgen.
Rol van Nederland
Nederland staat in de top 10 van rijkste landen per inwoner en in de top 10 van belastingparadijzen. Hier huisvesten veel multinationals, een vermogende bovenklasse en veel financiële adviseurs met nauwe contacten in belastingparadijzen.
Nederland is in de EU de grootste palmolie-importeur en vleesexporteur en heeft de grootste kolen- en benzinehaven. Shell is het grootste private oliebedrijf in de EU en produceert wereldwijd 9 maal de totale CO2-uitstoot van Nederland.
De in verhouding grote bank- en pensioensector zorgen samen met andere beleggers en de overheid voor de benodigde financiering van wereldwijde natuur- en klimaatschade. Nederland produceert dankzij de energie-intensieve industrie en de intensieve landbouw en veeteelt onevenredig veel broeikasgassen, stikstof, gif, water-, bodem- en luchtvervuiling.
Per inwoner produceert Nederland meer CO2 dan Rusland of Japan en nadert zelfs de VS. China, India en Frankrijk opgeteld produceren per inwoner minder CO2 dan Nederland.
Steeds meer grote energieslurpers
Dankzij overheidsbeleid komen er steeds meer grootverbruikers van energie in Nederland, waardoor de klimaatdoelen verder uit zicht raken. Dat uitbreidingsbeleid wordt mede mogelijk gemaakt door de afgenomen bescherming van de leefomgeving.
In Zeewolde (Flevoland) komt een van de grootste water- en energieslurpende datacentrums ter wereld, waarschijnlijk van Facebook. Deze gebruikt tweemaal zoveel stroom als heel Amsterdam. De overheid heeft alle vestigingsvoorwaarden versoepeld waaronder een korting van €75 miljoen voor grondaankopen. Alle besluitvorming vindt plaats achter gesloten deuren.
Vlakbij een groot nieuw kassengebied in Wieringermeer (Noord-Holland) komt naast het nieuwe Google datacenter ook een nieuw datacenter van Microsoft. Dit datacenter voor klanten in Afrika en het Midden-Oosten gebruikt alle stroom van minimaal 82 windmolens van 150m hoog.
De windmolens zijn gebouwd met €660 miljoen publiek geld, mede opgebracht door de gedupeerde omwonenden. Opdrachtgever is NUON/Vattenfall (tevens eigenaar van de grootste biomassacentrale in Diemen) en staat in de top 10 van CO2-producenten van Nederland, samen met kolencentrales, olie- en chemiebedrijven.
De glastuinbouw gebruikt 9% van het nationale gas. In Waddinxveen verbruiken kassen zelfs 75% van alle energie (zie de onderste alinea in dit artikel). De zware industrie en kassen veroorzaken minimaal driemaal zoveel CO2 als alle woningen in Nederland.
Tata Steel
Dat bedrijf is met 6,3 Mton directe uitstoot (2019) de grootste industriële CO2-producent en tevens het smerigste bedrijf van Nederland. Twee energiecentrales van NUON/Vattenfall verstoken de productiegassen van Tata Steel met 6 Mton extra CO2-uitstoot.
Tata Steel, waarvan 85% van het staal naar het buitenland gaat, wil overstappen op groene waterstof. Daarvoor zijn alle huidige én binnen 5 jaar te bouwen Nederlandse windmolens op zee nodig. Hoe realistisch is dat?
De productie van (groene) waterstof is duur, vervuilend en energieverspillend. Vooral olie- en gasbedrijven willen miljarden aan subsidies steken in fossiele waterstof met CO2-opslag.
Andere staalbedrijven gebruiken schroot als grondstof. Tata Steel gebruikt vervuilend ijzererts en energieverslindende chokes (uit kolen). Er is geen duurzaam verdienmodel mogelijk voor het huidige Tata Steel. Mede daarom zijn twee Europese overnamepartijen afgehaakt.
Belastinggeld
Net als andere grootverbruikers en -vervuilers sluist Tata miljarden naar het buitenland zonder belastingen te betalen in Nederland. Waarom zou Nederland belastinggeld in Tata en andere rijke energieslurpers willen steken voor ‘vergroening’?
Niet de overheid, maar de aandeelhouders zijn financieel aan zet. Want die weten ook dat de klimaatdoelen sneller binnen bereik komen zonder Tata Steel, NUON/Vattenfall en de miljarden aan fossiele subsidies en belastingkortingen voor deze en andere energieslurpers.
Herbezinning?
Vrijwillige energiebesparingen bij deze bedrijven komen nauwelijks van de grond, zelfs als ze geld opleveren (zie de alinea Energiebesparingen uit dit artikel).
Wanneer gaat de beroerde toestand van natuur en klimaat zorgen voor een herbezinning bij de overheid rond alle zware industrie en andere grootverbruikers? Wanneer komen er forse milieu- en CO2-heffingen, gedwongen energiebesparingen of productiebeperkingen?
Lees verder met het vervolgartikel: wat helpt wél tegen opwarming en het verlies van biodiversiteit?
