Als iedereen zou leven zoals in Nederland waren op 1 april 2024 (helaas geen grap) alle grondstoffen voor dat jaar al 'op'. De Nederlandse economie en levensstijl veroorzaken een voetafdruk groter dan o.a. Rusland, Australië of Saoedi-Arabië. Dat meldt onderzoeksorganisatie Global Footprint Network.

Maar hoe realiseert Nederland zo’n enorme voetafdruk en wat zijn de gevolgen?

Industriële landbouw en veeteelt

Nederland is de grootste Europese importeur van soja. De helft is voor veevoer (de rest is export), zodat jaarlijks 640 miljoen beesten kunnen worden geslacht. Dit voer is stikstofrijk en dat verklaart tevens het Nederlandse stikstofprobleem door ammoniak. De hoge CO2-uitstoot van de industriële veeteelt komt o.a. door methaan en dat verhoogt de temperatuur.

Andere gevolgen? Sojateelt verwoest het regenwoud en daardoor verandert de waterkringloop (regen -> verdamping -> regen), waardoor rivieren in bijvoorbeeld het Amazonegebied droog komen te liggen.

Maar ook in Nederland stapelen de problemen zich op met de aantasting van de leefomgeving door pesticiden en (drink)watertekorten, want de landbouw is grootverbruiker en pompt veel grondwater op. Het mestoverschot verzuurt de bodem en veroorzaakt watervervuiling. Zo neemt de biodiversiteit hier versneld af.

Ook hout, allerlei groenten, tropisch fruit en zelfs bloemen (van Nederlandse telers die in Kenia het schaarse water opmaken) worden geïmporteerd. Want we willen toch ‘alles’ het hele jaar op tafel kunnen zetten? Waaronder importvlees, terwijl hier meer vlees wordt geproduceerd dan we zelf ooit op kunnen eten?

Zware industrie en inwoners

Er zijn nog andere grote ammoniakproducenten zoals Rockwell (isolatie) en Yara (kunstmest), die een paar miljard kuub gas verbruiken en zo de CO2-uitstoot verhogen. Dat geldt ook voor de grootste stikstofoxidenproducenten Tata Steel en de transportsector: Schiphol/luchtvaart, de scheepvaart en het wegverkeer.

De petrochemie behoort tot de grootste energieverbruikers en CO2-uitstoters, waterverbruikers en vervuilers van de leefomgeving.  

Inwoners gebruiken indirect de meeste energie door het kopen van (elders geproduceerde) goederen. Samen met voedsel zijn dat ook de grootste bronnen van het (internationale) grondstoffenverbruik, de CO2-uitstoot en het waterverbruik.

Fossiele subsidies

Jaarlijks verstrekt de overheid ruim 40 miljard aan fossiele subsidies en belastingkortingen. Dat bedrag benadert de overheidsuitgaven aan onderwijs of de AOW.

Daarvan is 14 miljard (!) voor het subsidiëren van de met olie gemaakte plastics. Zo stimuleert de overheid het gebruik van plastic en frustreert het hergebruik, want dat is nu te ‘duur’. Vandaar dat Nederland veel plastic verbrandt of (illegaal) dumpt buiten Europa.

Dat geldt ook voor afgedankte kleding, een berg (kunstof)afval die steeds hoger wordt dankzij ‘fast fashion’, waarbij maandelijks een nieuwe kledingcollectie verschijnt. De kledingindustrie veroorzaakt 10% van de wereldwijde CO2-uitstoot en is een enorme vervuilende waterverspiller met bijvoorbeeld 5.000 liter per broek.

Kassen betalen slechts minimale energiebelasting, kerosine en vliegtickets zijn vrijgesteld van belastingen en zakelijk rijden (ook tractoren) wordt eveneens gesubsidieerd. Zo worden de daarmee geproduceerde producten en diensten op kosten van de belastingbetaler goedkoper gemaakt i.p.v. duurder vanwege de natuur- en klimaatschade. Hogere prijzen beperken het gebruik.

Verder verstrekt Nederland volop exportsubsidies aan olie- en gasbedrijven voor wereldwijde boringen, aan vissers die visgronden leegvissen van lokale vissers elders en aan bouwbedrijven die koraalriffen en mangrovebossen aantasten met hun bouwactiviteiten.

Biomassabedrog

Naast de jaarlijks 40 miljard aan fossiele subsidies is er ook nog de 14 miljard subsidie voor biomassacentrales, die vooral draaien op buitenlandse bossen. Die centrales versterken de klimaatopwarming nog meer dan kolenstook. Toch telt biomassastook niet mee in de CO2-uitstoot. Kolencentrales die grootschalig overschakelen op boomverbranding lijken op papier ineens veel minder CO2 uit te stoten.

Wie denkt dat het klimaat iets aantrekt van deze rekentrucs? De overheid handelt hiermee in strijd met het recentste klimaatakkoord, dat juist af wil van alle fossiele subsidies. Wat betreft de leefomgeving handelen Nederlandse overheden dagelijks in strijd met de wet en de grondwet. En dat geldt voor veel meer onderwerpen.

Wereldwijd flink verschoven

Als het huidige klimaatakkoord volledig wordt nageleefd, schuift de Nederlandse overshoot day met een maand op. Dan verbruikt Nederland jaarlijks geen vier, maar ‘slechts’ drie Nederlanden aan grondstoffen.

Het halen van het klimaatakkoord is pas een eerste stap. Emissievrij vervoer, een plantaardig dieet en een circulaire economie verlagen de ecologische voetafdruk verder.

Sinds de jaren 70 berekent Global Footprint Network samen met het Wereld Natuur Fonds de Earth Overshoot Day. Deze was in 1971 eind december en dit jaar op 25 juli.

En nu?

Zo´n 66 miljoen jaar geleden zorgde een meteorietinslag voor de vijfde massaextinctie: het verdwijnen van 75% van alle soorten, waaronder de dinosaurussen. Nu is menselijke handelen de oorzaak van de huidige zesde massaextinctie.

De Nederlandse economie en levenstijl zorgen voor een bovengemiddelde voetafdruk met alle bijbehorende natuur- en klimaatschade in Nederland en ver daarbuiten.  

Het goede nieuws: verandering is mogelijk, ook economisch. De Nederlandse economie is veel te groot voor dit kleine land. We staan op plaats 5 van de wereld wat betreft de toegevoegde waarde per vierkante kilometer. Maar de gezondheids-, milieu-, natuur- en klimaatkosten stijgen dagelijks verder. Voor lang niet alles is ruimte in Nederland.

Het is de hoogste tijd voor fundamentele keuzes over welke bedrijfstakken we nog (deels) willen en kunnen behouden. Chemie? Industriële landbouw en veeteelt? Slachterijen? Tata Steel? Yara? High Tech? Datacenters? Transportsector? 500.000 vluchten? 11.000.000 voertuigen op de weg? Distributiecentra? Kassen?

Verder uitstel zorgt echter voor steeds meer ingrijpende en duurdere maatregelen. Wanneer gaat Nederland haar voetafdruk fors verlagen?